Door Marguerite Soeteman-Reijnen
Voorzitter SER Topvrouwen, bestuurder en toezichthouder bij o.a. Aon, Koninklijke
Defensiemusea en NautaDutilh

 

De Amazones zijn volgens de eeuwenoude overlevering een mythisch volk van vrouwelijke strijders, gesitueerd in de epiek voorbij Troje en ook in Thracie (het huidige Turkije). De vrouwelijke strijders waren een voorbeeld van een matriarchale samenleving. Een maatschappij waarin vrouwen een leidinggevende rol op economisch, politiek en maatschappelijk gebied speelden. Vaak werden ze afgebeeld op paarden. Homerus beschreef de Amazones in zijn Ilias als ‘een vrouwvolk zo strijdbaar als mannen’. Naast strijdbaar waren ze ook ingenieus: de Griekse schrijver Pausanias vermeldt zelfs dat de eerste tempel in Delphi in legendarische tijden door vrouwen werd gebouwd.

 

Het afgelopen jaar hebben we meer en meer benoemingen van vrouwelijke leiders gezien op cruciale posities in de wereldeconomie. Kunnen we spreken van een hergeboorte van een matriarchale maatschappij? De wens is de vader van de gedachte. Of is in deze de realiteit de moeder van de gedachte?

 

Leiderschapsstijl

Van St Augustinus komt de uitspraak: ‘Hoop heeft twee dochters, moed en angst’. Moed is een belangrijke eigenschap die veel vrouwen lijken te hebben en met die eigenschap bieden ze de wereld hoop. Ze bezien de wereld als een glas half vol, in tegenstelling tot de door angst ingegeven patriarchale maatschappij die het glas als half leeg of zelfs bijna leeg ziet. De leiderschapsstijl van vrouwen is ingegeven met vrouwelijke eigenschappen zoals empathie en het creëren van vertrouwen in tegenstelling tot de mannelijke leiderschapsuitingen die angst en wantrouwen inboezemen. Deze puur masculiene leiderschapsstlijl lijkt zichzelf te beknellen. Meer en meer ziet de wereld een opmars van vrouwelijke leiders. In tijden van crisis staan de echte leiders op wordt wel eens gezegd of is het toeval?

 

Primeur WTO

Of we echt naar een matriarchale maatschappij neigen is wellicht nog veel te voorbarig, maar de tekenen aan de hemel zijn ons gunstig gezind. Om een paar voorbeelden te noemen. Half februari van dit jaar is er een primeur bij de Wereld Handels Organisatie (WTO) . De Nigeriaanse Ngozi Okonjo-Iweala is benoemd als de eerste vrouw en eerste Afrikaanse leider van de WTO. Zij wordt in staat geacht de enigszins gehavende organisatie weer op de rit te krijgen en de wereldeconomie nieuw duurzaam leven in te blazen. Deze aan Harvard afgestudeerde en aan MIT gepromoveerde econoom is een hervormer die haar mannetje staat. Toenemend protectionisme en nationalisme worden aangewakkerd door de pandemie zo stelt Okonjo-Iweala. Zij vraagt dan ook aan eenieder om elkaar nu te helpen, drempels te verlagen zelfs uit de weg te ruimen om zo de wereldeconomie de benodigde ruimte te geven voor herstel. Een dappere uitspraak op een moment dat de handelsbetrekkingen tussen meerdere landen onder druk staan.

 

Ommezwaai

Maar deze verandering staat niet op zich. In een relatieve korte periode is er de afgelopen paar jaar veel veranderd. Christine Lagarde benoemd als baas van de Europese Centrale Bank, Ursula von der Leyen voorzitter van de Europese Commissie en ga zo maar door. Paus Franciscus heeft zelfs in de Rooms-Katholieke Kerk voor het eerst een vrouw in de bisschoppensynode benoemd. Er is aldaar een historisch glazen plafond doorbroken. Een traditie van eeuwen doorbrekend, benoemde paus Franciscus begin februari de Franse Sr Nathalie Becquart in de bisschoppensynode, waardoor zij de eerste vrouw was die het ambt bekleedde en stemrecht kreeg aldaar. Becquart is afgestudeerd aan HEC Parijs en Boston College. De helft van de 1,3 miljard katholieke aanhangers is vrouw. Maar ook op andere niveau’s vindt verandering plaats. Ferrari, een bolwerk van mannelijkheid, accepteerde dit jaar de eerste vrouwelijke racer op de beroemde Ferrari Driver Academy. De 16-jarige Maya Weug schreef geschiedenis door te worden toegelaten tot de illustere Scuderia in Maranello, Italië.

 

Tijd voor versnelling

Inmiddels is in Nederland deze maand ook historie geschreven. De Tweede Kamer accordeerde het ‘ingroeiquotum’ wetsvoorstel (Evenwichtige Verdeling M/V-verhouding) dat gebaseerd is op het door de SER in 2019 uitgebrachte advies ‘Diversiteit in de Top, Tijd voor versnelling’. Na goedkeuring door de Eerste Kamer zal de beoogde wet een wettelijk diversiteitsquotum voor Raden van Commissarissen van beursvennootschappen introduceren. Daarnaast moeten 5000 grote NV’s en BV’s ambitieuze en passende doelen in de vorm van een streefcijfer vaststellen om genderdiversiteit in het bestuur, RvC en senior management te bevorderen. Broodnodig zo blijkt uit de conclusies van de eerder deze maand verschenen Bedrijvenmonitor. ‘Verslechtering ligt op de loer: de crisis laat de aandacht voor diversiteit bij sommige bedrijven verslappen en ook los hiervan zijn er nog steeds organisaties waar diversiteit geen onderdeel van de bedrijfsstrategie uitmaakt. Van broodnodige cultuurverandering – zonder inclusief klimaat zal divers talent immers snel afhaken – is daar geen sprake.’  

Duits quotum

In andere landen gaat men al een stapje verder. In Duitsland werd begin januari een quotum aangenomen voor vrouwen in Raden van Bestuur. In de Amerikaanse staat Californië is vorig jaar oktober een wet geaccordeerd die Californische bedrijven dwingt om in hun raden van bestuur bestuurders aan te stellen met een LGBTQ-achtergrond. En zelfs het beursplatform NASDAQ heeft het plan om een quotum voor LGBTQ en vrouwen voor haar 3000 deelnemers te introduceren.

 

Partnerschapscultuur

Voor mij persoonlijk staat niet zozeer het patriarchale of matriarchale aspect centraal. De Amazonen werden na verloop van tijd verslagen en hebben de geschiedenis niet overleefd. Wat mij betreft is het zaak om samen met mannen en vrouwen in balans een partnerschapscultuur te creëren die egalitair, vreedzaam, bloeiend en stabiel is. Een samenleving waarbij vrouwen en mannen (en het vrouwelijke en mannelijke aspect) niet alleen gelijkwaardig zijn, maar waar zij gezamenlijk in goede harmonie een centrale en verbindende rol kunnen en mogen vervullen.
 

Doel

Diversiteit en inclusie zorgen ervoor dat organisaties de samenleving weerspiegelen en vertegenwoordigen. Zelfs een eeuwenoud instituut als de kerk begrijpt dat verandering noodzakelijk is om aansluiting te houden bij de maatschappelijke ontwikkelingen wereldwijd. Aan de opmars van vrouwelijk talent en leiderschap zal het niet liggen. Deze is onomkeerbaar. ‘You can be anything you put your mind to’ is dan ook het motto dat ik mijn dochter meegeef.